คุณแม่ควรแบ่งเก็บน้ำนมเป็นถุงๆ กะปริมาณให้เพียงพอต่อการกิน 1 มื้อ และควรระบุเวลา วันที่ เดือน กำกับไว้ทุกถุง เพื่อจะได้นำน้ำนมที่ปั้มไว้ก่อนมาใช้ได้อย่างถูกต้อง

ส่วนการเก็บน้ำนม เพื่อให้คงคุณค่าได้นานให้เก็บไว้ในช่องแช่แข็ง เวลาจะใช้ให้นำออกมาไว้ในช่องธรรมดา 1 คืน เพื่อให้น้ำนมค่อยๆละลาย เวลาจะอุ่นน้ำนมให้นำถุงนมมาแกว่งในอ่างน้ำอุ่นช้าๆ เพื่อให้ไขมันที่แยกตัวออกมานั้นผสมเป็นเนื้อเดียวกัน ไม่ควรอุ่นหรือละลายในไมโครเวฟ เพราะจะทำให้คุณค่าทางอาหาร ภูมิต้านทานที่มีอยู่ในนมแม่สูญเสียไป น้ำนมที่ละลายแล้วควรใช้ให้หมดภายใน 24 ชั่วโมง และเมื่อละลายนมที่แช่แข็งแล้วก็ไม่ควรนำกลับมาแช่แข็งอีก

- มากกว่า 25 องศาเซลเซียส 1 ชั่วโมง
- น้อยกว่า 25 องศาเซลเซียส 4 ชั่วโมง
- เก็บในกระติกน้ำแข็ง 1 วัน
- เก็บในตู้เย็นช่องธรรมดา 2-3 วัน
- เก็บในตู้เย็นช่องแช่แข็ง (1 ประตู) 2 สัปดาห์
- เก็บในคู้เย็นช่องแช่แข็ง (2 ประตู) 3 เดือน

การอุ้มลูกน้อยที่ถูกวิธีจะช่วยให้ทั้งคุณแม่และลูกน้อยผ่อนคลาย ไม่เมื่อย และน้ำนมของคุณแม่ไหลได้คล่องขึ้นค่ะ

• ท่านอนขวางบนตัก(เมื่ออยู่ในท่านั่ง) :: สำหรับคุณแม่ทั่วไป
1.หาหมอนช่วยพยุงหลัง รองใต้แขนและวางบนตักเพื่อให้เกิดความสบาย เอาลูกนอนในท่าตะแคง 2.ท้องของลูกแนบชิดกับท้องของคุณแม่ ใบหน้าของลูกเงยขึ้นจนสามารถมองเห็นหน้าคุณแม่ (อ้างอิงจาก: หนังสือ First Year of Life)

• ท่านอน :: สำหรับคุณแม่เพิ่งคลอดบุตรหรืออ่อนเพลีย
1.คุณแม่และลูกนอนในท่าตะแคงหันหน้าเข้าหากัน โดยให้ศีรษะของคุณแม่อยู่สูงกว่าลูก
2.โอบตัวของลูกให้แนบชิดกับคุณแม่ โดยให้หัวนมอยู่บริเวณปากของลูกพอดี (อ้างอิงจาก: หนังสือ First Year of Life)

• ท่าฟุตบอล (เมื่ออยู่ในท่านั่ง) :: สำหรับคุณแม่ที่มีลูกแฝด
1.หาหมอนมาวางซ้อนกันด้านข้างลำตัวของคุณแม่ ให้ความสูงของหมอนเมื่อวางลูกแล้ว จะอยู่ที่ระดับเต้านมของคุณแม่
2.วางลูกบนหมอนโดยจัดให้ลูกนอนในท่ากึ่งตะแคงกึ่งหงาย ปลายเท้าชี้ไปด้านหลัง
3.ใช้ฝ่ามือประคองท้ายทอยและหลังลูกเอาไว้ (อ้างอิงจาก: หนังสือ First Year of Life)

คุณแม่มือใหม่ที่อยู่ในช่วงให้นมลูก ต้องระวัง และใส่ใจเรื่องอาการกิน ว่าอาหารและยาที่กินเข้าไปในร่างกายนั้น จะมีส่งผลโดยตรงหรือทางอ้อมคุณภาพของน้ำนม รวมถึงการใช้ยาที่อาจส่งผลข้างเคียงสู่ลูกได้ การดูแลอาการคุณแม่หลังคลอดด้วยวิธีธรรมชาติจึงเหมาะสมสำหรับคุณแม่ในช่วงนี้

• อาการหัวนมแตก / มีเลือดออก
- ใช้น้ำผึ้งทาบริเวณหัวนม และปล่อยทิ้งไว้ให้แห้ง น้ำผึ้งมีสรรพคุณให้ความชุ่มชื้น และต้านเชื่อแบคทีเรีย หรือผสมน้ำผึ้งกับผงขมิ้นให้เข้ากัน นำมาทาหัวนมที่แตกได้

• อาการเจ็บเต้านม
- ประคบเต้านมด้วยน้ำอุ่น โดยแช่ผ้าขนหนูผืนเล็กๆ ในน้ำอุ่น (ผสมเกลื่อลงไป 1 ช้อนโต๊ะ) บีบน้ำออกพออุ่นหมาด ๆ ประคบนวดที่เต้านม
- นวดเต้านมด้วยน้ำมันอุ่น (ควรใช้น้ำมันละหุ่ง) โดยนวดวนเป็นวงกลมรอบเต้านม เว้นบริเวณหัวนม เนื่องจากน้ำมันละหุ่งมีสรรพคุณเป็นยาระบายอาจทำให้ลูกท้องเสียได้

• อาการน้ำนมน้อย
- กินผักใบเขียว ควรกินอาหารที่ประกอบด้วยผักใบเขียวเข้ม เช่นผักโขม คะน้า ดอกกุยช่าย ผักบุ้ง ขิงสด เช่น ผัดขิ่ง แกงเลียงหัวปลี
- ดื่มนมอุ่น อย่างน้อยวันละ 3 ถ้วยเพื่อช่วยกระตุ้นน้ำนม
- ดื่มน้ำสมุนไพรต่าง ๆ เช่น ขิ่ง ความอุ่นจะช่วยทำให้มีน้ำนมมากขึ้น

• อาการน้ำนมมาก
- ดูความต้องการของลูก ว่าหิวหรือไม่ การไหลของน้ำนมนั้นสัมพันธ์กับการหิวของลูก
- หากเกิดนมคัดแต่ลูกยังไม่อยากดูด ให้ใช้มือบีบหัวนมหรือปั๊มออก เก็บนมแช่ไว้ในตู้เย็นช่องปกตเจะแช่นมเก็บไว้ได้ 1 วัน และเก็บได้นาน 7 วันหากเก็บนมในช่องแช่เข็ง แต่ไม่แนะนำให้เก็บไว้ใน ช่องแช่แข็งเพราะจะทำให้นมเสียคุณค่า หากน้ำนมมีมากคุณแม่อาจนำมาใช้ล้างหน้า เพราะน้ำนมมีคุณค่า ในการบำรุงผิว ทำให้ผิวหน้าชุ่มชื้น
- ใส่แผ่นซับน้ำนมไว้ เพื่อป้องกันการเปรอะเปื้อน และควรใช้แผ่นซับน้ำนมที่ทำจากฝ้าย ซึ่งสามารถชักทำความสะอาดและนำมาใช้ซ้ำได้อีก
- แป้งถั่วเขียวผสมน้ำ เป็นครีมข้น ปิดไว้บริเวณหัวนมเพื่อกันไม่ให้นมไหล

• อาการปวดเกร็งที่บ่าหลัง ส่วนล่างและข้อต่อ
คุณแม่ที่ต้องอุ้มลูกหรือให้นมลูก อาจเกิดอาการเกร็งที่บ่า หลังส่วนล่าง หรือบั้นเอวได้ ลองใช้วิธีนี้ดู ออกกำลังกายเบา ๆ เช่น การหมุนคอ บ่า และเชิงกราน ยืดขา หมุนข้อมือ ข้อเท้า หรือออกกำลังกายแบบเบาๆ เช่น โยคะ

- การนวดตัวด้วยน้ำมันอุ่น สามารถนวดได้ด้วยตัวเอง จะช่วยลดการปวดเกร็งได้
- การแช่ตัวในอ่างอาบน้ำ เป็นการผ่อนคลายการปวดเกร็งของกล้ามเนื้อได้ดี โดยผสมนำมันที่สกัดจากธรรมชาติ เช่นน้ำมันกานพลู ลาเวนเดอร์ ยูคาลิปตัส ขิง ลงไป 2-3 หยด ในน้ำอุ่น
- การดื่มนำสดที่ใส่กี เป็นวิธีที่ช่วยเพิ่มความหล่อลื่นให้กับข้อต่อ หรือดื่มน้ำอุ่นที่เติมน้ำมันงา หรือน้ำมันมะกอกลงไป 1 ช้อนโต๊ะ น้ำมันจะช่วยหล่อลื่นข้อต่อ แคลเซียมจากนมยังช่วยให้กระดูกแข็งแรง

• อาการท้องผูก
- ดื่มน้ำอุ่น คุณแม่หลังคลอด ควรดื่มน้ำอุ่นให้พอเพียง และดื่มชาสมุนไพร
- กินมะละกอสุก (ที่ไม่แช่เย็น) ในตอนเช้า และกินกล้วยสุกในระหว่างวัน เนื่องจากผลไม้สองชนิดนี้มีสรรพคุณช่วยระบาย - ดื่มนมอุ่นที่ผสมกี โดยใส่กี 1 ช้อนชาเพื่อหล่อลื่นระบบย่อยอาหาร ช่วยขับถ่ายได้ง่ายขึ้น
- กินน้ำมันละหุ่ง โดยกินแบบอุ่น ๆ 1 ช้อนชา เพื่อช่วยระบาย

• อาการผมร่วง
คุณแม่หลายคนพบกับปัญหาผมร่วงในช่วง 3 - 4 เดือนหลังคลอด เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน บวกกับร่างกายต้องการวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ ในการสร้างน้ำนม ในทางอายุรเวทเชื่อว่าปัญหาสุขภาพที่เกิดขึ้นกับเล็บและผม บงบอกถึงความแข็งแรงของกระดูก จึงควรเสริมแร่ธาตุ ที่ช่วยบำรุงกระดูก เช่น แคลเซียม ฟอสฟอรัส สังกะสี แมกนีเซียม
- ดื่มนมสดอย่างน้อยวันละ 2 ถ้วย จะดียิ่งขึ้นหากดื่มนมสดผสมกี หรือผสมอัลมอนด์
- การกินงาขาว 1 กำมือ ในตอนเช้า จะช่วยบำรุงผม และต้านผมร่วงได้
- ดื่มน้ำมะพร้าว เพราะมีส่วนช่วยบำรุงเส้นผม แต่ควรดื่มหลังไปแล้ว 40 วัน หรือหลังจากช่วงพักฟื้นหลังคลอด เนื่องจากน้ำมะพร้าวทำให้ร่างกายเย็น

• อาการเป็นตะคริวที่ขา
เกิดขึ้นจากภาวะขาดแร่ธาตุ เช่น แมกนีเซียม แคลเซียม และสังกะสี หรือนั่งอยู่กับที่นานจนเกินไป
- แช่น้ำเกลื่อ เตรียมน้ำอุ่นใส่อ่างเติมเกลือสมุทร 1 กำมือ เกลือจะช่วยดูดซึมกรดแลกติกจากกล้ามเนื้อ แช่เท้าลงไปทิ้งไว้จนน้ำเย็น เช็ดเท้าให้แห้ง นวดฝ่าเท้าและขาด้วย
- น้ำมันงาอุ่น ๆ กดที่ฝ่าเท้าและกลางน่อง
- หนุนเท้าให้สูง โดยนอนลงและยกเท้า ให้สูงขึ้นจากพื้น เพื่อให้เลือดไหลเวียนไปเลี้ยงกล้ามเนื้อได้ดีขึ้น
- กินแคลเซียมและโปรตีนเสริมกล้ามเนื้อ เช่น นม ไข่ โยเกิร์ต อัลมอนด์ และงาขาว

• อาการปวดประจำเดือน
หลังการคลอดลูก อาการปวดประจำเดือนจะมีมากขึ้น เกิดจากภาวะที่ไม่สมดุลของชีวภาพ วาตะ(อากาศ) ซึ้งเป็นพลังเย็นควรปรับความสมดุลเพื่อให้ร่างกายอบอุ่น โดย
- ดื่มชาสมุนไพร เช่น ขิง ชงด้วยน้ำร้อน เติมรสหวานด้วยน้ำผึ้ง ดื่มตอนอุ่น ๆ
- นวดด้วยน้ำมันละหุ่ง โดยใช้น้ำมันละหุ่งอุ่น ๆ นวดบริเวณหน้าท้องที่ปวด จนอาการที่ดีขึ้น อาการปวดหัว
- ดื่มน้ำขิง/ น้ำอุ่น เพื่อช่วยในลดความเย็นจากการปวดศีรษะ
- ดื่มน้ำอุ่นที่มีส่วนผสม ของใบสะระแหน่
- หยุดพฤติกรรม เช่น เดิน นั่ง อ่านหนังสือ แล้วนอนราบใช้มือทั้งสองถูกันให้อุ่นแล้วนำมาปิดตา
- ปล่อยให้ หาว เต็มที่